मधेसकै रोल मोडेल बुहारी निर्मला: गाँउमै चलाउदै छिन् दुइ वटा उधोग

क्रान्ति शाह
वीरगन्ज, १७ असार : शुरुमा मैले पैसाको कुरा गरे किन कि मलाइ पैसा कमाउनु थियो । जति काम गर्दा पनि खर्च नपुग्ने । हातमा एक रुपैया पनि नबच्ने । महिनाको १४÷१५ हजार आउछ रे , त्यो पनि फर्सदका समयमा काम गरेर ।
मधेसी समाजकी बुहारी हुन् निर्मला महत्तो । यो समाजमा बुहारी ,घुम्टोमा घर भित्रै बस्नु पर्छ , चुल्हो चौका गरेर घर भित्रको कामकाजमै सिमित रहनु पर्छ , घर बाहिरको काम गर्नु हुन्न भन्ने रिति रिवाज अझै पनि कायमै छ ।
तर निर्मलाले त्यो रितिरिवाज तोडेर आफनो पहिचान फेरेकि छन् । निर्मला , आफनो गाँउमा मात्र नभइ मधेसकै एक नमूना उद्यमी बन्न सफल भएकी छन् ।
सर्लाहीको हरिवन नपा ४ सेसापुर स्थित आफनै गाँउमा ४ वर्ष देखि जुत्ता ,चप्पल , सेण्डिल र सोल उत्पादन गर्ने दुइ वटा साना उद्योग नै चलाइ रहेकी छिन् निर्मलाले ।
१२ कक्षा सम्म पढेकी निर्मलाले आफनो उद्योगमा २० जनालाइ रोजगारी पनि दिएकी छन् ।
निर्मला भन्छिन् ,‘४÷५ जना कालीगढ बाहिरका छन् , अरु १५/१६ जना त म जस्तै छरछिमेकका बुहारीहरुले काम गर्छन् ।
निर्मलाले एक्लैले नभ्याएपछि वैदेशीक रोजगारीमा गएका उनका श्रीमान् उमेश पनि गाँउ फर्किएर निर्मलाको व्यवसायलाइ सघाइरहेका छन् ।
शुरुमा घरमै चप्पल र जुत्ता बनाउने काम थालेकी निर्मलाले अहिले ३० लाख रुपैयाको लगानीमा जुत्ता , चप्पल र सेण्डिलको सोल उत्पादन गर्ने उद्योग पनि सन्चालनमा ल्याएकी छन् ।
निर्मला भन्छिन् ,‘ अहिले सबै खर्च कटाएर महिनाको एक देखि डेढ लाख रुपैया नाफा भइरहेको छ ।
सामान्य गृहीणीबाट नमूना उद्यमी बनेकी निर्मलाको सफलताको यात्रा त्यति सहज पनि छैन ।

शुरुवाती दिनमा जुत्ता चपल सिलाउने तालिम लिन नजिकैको हरिवन बजार जादा निर्मलालाइ छरछिमेककाले घर भित्र बस्नु पर्ने बुहारीले गाँउकै इज्जत फालि भन्थे । चमार (दलित) ले गर्ने जुत्ता चप्पल सिउने काम गर्न थाली भनेर खिसिट्युरी पनि गर्थे ।
विगतको तीतो अनुभव सम्झिदै निर्मला भन्छिन् ,‘ गाँउलेले जति सुकै कुरा काटेपनि मैले एक कानले सुनेर अर्को कानले उडाइ दिन्थे , किन कि म सही ठाँउमा थिए त्यसैले मलाइ अरुको कुराले मेरो बाटो छेकेन ।
तीन महिनाको तालिम लिएपछि व्यवसाय शुरु गर्न निर्मलाले ससुरा बुबासंग १ लाख रुपैया पैंचो मागिन् । तर शुरुमा ससुरा बुबाले पैसा दिन आनाकानी गरे ।
पछि सम्झाइ बुझाइ गरेपछि ससुरा बुबाले १ लाख रुपैया दिए निर्मलालाइ । त्यो १ लाख रुपैयाको बीउ पूजीबाट उनले चप्पल बनाउने कच्चा पदार्थ र सिउने मेशीन किनेर घरमै चप्पल र सेण्डिल बनाउन थालिन् ।
चप्पल र सेण्डिलको व्यवसाय फस्टाउन थालेपछि उनले मेशीन थपेर जुत्ता पनि बनाउन थालिन् ।
चप्पल र सेण्डिलसंगै जुत्ताको व्यवसायले पनि राम्रै गति लिन थाल्यो । तर चप्पल , सेण्डिल र जुत्ता बनाउन लागि चाहिने सोल , टाढाका शहरबाट किनेर ल्याउनु पर्ने बाध्यता थियो ।
कहिले काहि सोल समयमै नआइपुग्दा आफना उत्पादनहरु बजारका पसलेलाइ भनेको बेला आपुर्ति गर्न नसकेपछि निर्मलालाइ तनाव हुन्थ्यो ।
सोल खरिद गर्न वीरगन्जको एक उद्योगमा पुगेका बेला निर्मलाले सोल कसरी बन्दो रहेछ भनेर सोधीखोजी गरिन् ।
गाँउघरमै फ्याँकिने प्लाष्टिकका कचराबाट नै सोल बन्दो रहेछ भन्ने उनले देखिन् ।
त्यस दिन वीरगन्जबाट घर फर्किएपछि निर्मलालाइ आफैले सोल पनि किन उत्पादन किन नगर्ने भनेर मनमा हुट्हुटी चल्न थाल्यो ।
व्यवसायमा सघाइरहेका श्रीमान् उमेशसंग यस बारे सल्लाह गरिन् । दुवैले खर्चको लेखाजोखा गरे अनि सोल बनाउने उद्योग पनि खोल्ने निष्कर्षमा पनि पुगे ।
पहिले देखि चलाइरहेको जुत्ता चप्पल बनाउने व्यवसायबाट बचत भएको केहि रकम पनि थियो निर्मलासंग ।
त्यहि रकमबाट जोरजोम गरेर उमेशले भारतबाट सोल बनाउने साढे १४ लाख मुल्यको मेशीन र डाइहरु किनेर ल्याए । घर छेउकै जग्गामा जस्तापाताको सेड बनाए । त्यहि सेडमा अहिले निर्मला र उमेशले सोल उत्पादन गर्ने कारखाना पनि चलाइरहेका छन् ।

१ वर्ष देखि सन्चालनमा ल्याइएको सोल उद्योगको कुल लागत ३० लाख रुपैया लागेको निर्मला बताउछिन् ।
निर्मला भन्छिन् ,‘ सोल काराखानाको लागि मैले कतैबाट ऋण लिनु परेन , जुत्ता चप्पल बनाउने व्यवसायबाटै कमाएर बचत गरेको रकमले सोल कारखाना खोलेका हौ ।
सोल उत्पादनका लागि कच्चा पदार्थ प्लाष्टिकका कचरा प्रयोग हुने भएकाले कच्चा पदार्थको पनि समस्या नभएको निर्मला बताउछिन् ।
निर्मला भन्छिन् ,‘ सोलका लागि कच्चा पदार्थ खोज्न टाढा कहि पनि जानै पर्दैन् , गाँउ र आसपासका मानिसले प्लाष्टिकको कचरा संकलन गरेर ल्याउछन् हामीले किलोको १५ देखि ३५ रुपैया सम्मको भाउमा किन्छौ , त्यहि कचाराबाट सोल बनाउछौ ।
गाँउघरका सडक , नाला र खेतबारीमा फयाँकिने प्लाष्टिकका झोला , प्योकट जस्ता कचरा आफुहरुले किन्न थालेपछि अहिले गाँउनै सफासुग्घर पनि भएको निर्मला बताउछिन् ।
सोल उत्पादन गर्ने उद्योग सन्चालनमा ल्याएपछि निर्मला र उनका श्रीमान् उमेशको व्यवसायिक व्यस्तता झन बढेको छ ।
आफनो कारखानालाइ चाहिने बाहेक अन्य शहरका जुत्ता चप्पल उद्योगलाइ पनि निर्मला र उमेशले सोल आपुर्ति गर्दै आएका छन् ।
निर्मला भन्छिन् ,‘ हाम्रो जुत्ता चप्पल र सेण्डिल सर्लाहकै हरिवन , नवलपुर, लालबन्दी , बरहथवा , महोत्तरीको बर्दिवास , जलेश्वर सम्मका होलसेल पसलवालो किनेर लैजान्छन् , सोल चाहि वीरगन्ज , जनकपुर , रामेछापको मन्थली ,झापाको विर्तामोड सम्मका उद्योगहरुले अर्डर गरिरहेका छन् ।
उमेश भन्छन् ,‘ बाहिरका उद्योगहरुले मागे जतिको सोल उत्पादन गर्न भ्याइरहेका छैनौ ।

कामको चाप बढेका बेला भने निर्मला र उमेश आफै पनि कालीगढ र कामदारसंगै खट्छन् ।
निर्मला भन्छिन् ,‘ बजारमा अर्डर लिन गएका बेला बाहेक अरु बेला हामी दुवै जना पनि मशीन र डाइ चलाउछौ , मिस्त्रीले काम गरेको हेरेर बस्नुको सटटा आफै पनि काम गरयो भने कम से कम त्यो मजदुरी (पारिश्रमिक) त अरुलाइ दिनु पर्दैन ।
बजारमा नयाँ नयाँ डिजाइनका जुत्ता चप्पल आइरहेका हुन्छन् । त्यसैले बजारको माग अनुसारको नयाँ नयाँ डिजाइनको उत्पादन गर्नु पर्ने हुन्छ ।
निर्मला भन्छिन् ,‘ बजारमा कस्तो कस्तो नयाँ डिजाइन आइरहेको छ भनेर मैले युट्युबमा सर्च गरेर हेर्छु अनि आफैले डिजाइन गर्छु , कहिले काही कामदारसंग पनि डिजाइनका बारेमा आइडिया लिन्छु ।

तीन वर्षको अवधीमा निर्मलालले जुत्ता चप्पल र सोल उत्पादन गर्ने दुइ छुटटा छुटटै उद्योग मात्र चलाएकी छैनन् , नजिकको लालबन्दी शहरमा ११ लाख रुपैयामा एउटा सटरसहितको घर किनेर जुत्ता चप्पलको पसल पनि राखेकी छन् ।निर्मला भन्छिन्,‘ पसलमा काम गर्ने मान्छे राखेको छु , हामीलाइ त काराखानाबाटै फुर्सद छैन ।बुहारी घर भित्रकै चुल्हो चौकाको काममै सिमित रहनु पर्ने मान्यता रहेको समाजकी बुहारी निर्मलाको सपना यति सफलतामा मात्रै सिमित छैन ।

निर्मला भन्छिन् ,‘ यहा भन्दा अगाडिको सपना भनेको आफनो जुत्ता चप्पलले पनि राष्ट्रिय र अन्र्तराष्ट्रिय रुपमा नाम कमाएको अरु ब्राण्डको जस्तो स्थापित उत्पादन गर्ने हो , मलाइ विश्वास छ ढिलो चाडो एक न एक दिन मैले त्यो सपना अवश्य पुरा गर्छु नै ।

निर्मलाको हौसला थप्दै उमेश पनि भन्छन्,‘ मलाइ पनि भरोसा छ उनले आफनो सपना ढिलो चाडो पुरा गर्छिन नै , किन कि जे कुरा उनले एक पटक मनमा लिन्छिन् त्यो पुरा नगरे सम्म उनि रातदिन नभनि लागि रहन्छिन् , मैले पनि उनलाइ दिलो ज्यानले साथ दिदै आएको छु ।

शुरुवाती दिनमा तपाइको कुरा काट्नेहरु अहिलेको सफलता देख्दा के भन्छन् त ? यो प्रश्न गर्दा निर्मला हास्दै भनिन् ,‘ जसले फलानाकी बुहारी बिग्रि , चमारले गर्ने काम गर्न थालि भनेर खिसिट्युरी गर्थे आज तीनै व्याक्तिले मेरै दैलोमा आएर भन्छन् मेरो बुहारी पनि फुर्सदी भइ , यसलाइ पनि काममा लगाइ देउ दुइ चार पैसा भएपनि आम्दानी हुन्छ , यो सुन्दा धेरै खुशी लाग्छ ।

निर्मलाले थपिन् ,‘ मेरो समाजले मानेको संस्कारी बुहारीको मान्यता मैले अहिले पनि तोडेको छैन , असल बुहारीका सबै संस्कार अहिले पनि निभाइरहेको छु , त्योसंगै आर्थिक रुपमा आत्मनिर्भर हुन आफनो पेशा व्यवसाय पनि चलाइरहेको छु , किन कि पेशा गर्दा खराब बुहारी हुने अनि घर भित्रै घुम्सिएर बसे असल बुहारी हुने यो रिवाज म मान्दिन , चाहे दुनियाले जे सुकै भनोस् ।

२०७५ सालमा जुत्ता चप्पल बनाउने तालिम लिन निर्मलालाइ सहयोग गरेका स्थानीय केशवराज थापा भन्छन् ,‘ मधेसी समाजका लागि निर्मलाजी एउटा प्रेरणाको श्रोत हो , उहाको हौसला र सफलता देख्दा उहा मधेसकै एउटा रोल मोडेल महिला पनि हो भन्न सकिन्छ ।
मधेसी समाजकी बुहारी निर्मलाले आफैले उद्योग सन्चालन गरि आत्मनिर्भर बन्नुका साथै गाँउघरका आफुजस्तै दर्जनौ बुहारीहरुलाइ पनि रोजगारी दिएकाले उनि सफल उद्यमी पनि भएको थापा बताउछन् ।

थापा भन्छन् ,‘ घर व्यवहार आफै चलाउनु हुन्छ , शहर बजारमा अर्डर लिन र कच्चापदार्थ किन्न आफै जानुहुन्छ , क्लाइन्टलाइ कन्भिन्स पनि आफै गर्नु हुन्छ , २० जना कामदारको व्यवस्थापन गर्नु हुन्छ , मधेसी समाजको बुहारी भएरपनि यति धेरै जिम्मेवारी सफलतापुर्वक सम्हालेकाले म त भन्छु निर्मला जी हाम्रो मधेसको एक सफल र नमूना उद्यमी नै हो ।

त्योसंगै निर्मलाले प्लाष्टिकको कचाराबाट सोल बनाउने उद्योग सन्चानलनमा ल्याएपछि गाँउका सडक , नालासंगै वातावरण नै सफा सुग्घर भएको थापा बताउछन् ।

The post मधेसकै रोल मोडेल बुहारी निर्मला: गाँउमै चलाउदै छिन् दुइ वटा उधोग appeared first on Madhes Khabar.